Bệnh sán lá gan – Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị hiệu quả tại Quy Nhơn

Tại các tỉnh miền Trung, đặc biệt là Quy Nhơn – Bình Định, tỷ lệ người mắc sán lá gan ngày càng tăng do thói quen ăn cá sống, rau thủy sinh hoặc uống nước không vệ sinh.
Bệnh thường tiến triển âm thầm, gây tổn thương gan mật, vàng da và xơ gan nếu không được phát hiện sớm.
Tại Phòng khám Đa khoa Hòa Đức – Quy Nhơn, người bệnh được xét nghiệm, siêu âm gan mật và chẩn đoán ký sinh trùng chuyên sâu giúp phát hiện sớm, điều trị triệt để và ngăn ngừa biến chứng.

Sán lá gan là gì?

Sán lá gan là loài ký sinh trùng dạng dẹt sống trong cơ thể người và động vật, đặc biệt ký sinh ở gan và đường mật. Ở người, bệnh được chia thành hai nhóm chính: sán lá gan nhỏ (chẳng hạn các loài Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini, Opisthorchis felineus) và sán lá gan lớn (chẳng hạn Fasciola hepatica, Fasciola gigantica).

Các loài sán này có hình dạng giống chiếc lá, thân dẹt, có cả cơ quan sinh dục đực và cái trên cùng một cá thể (lưỡng giới). Khi xâm nhập và ký sinh trong đường mật hoặc nhu mô gan, chúng có thể tồn tại nhiều năm, gây hại gây bệnh cho người.

Hình ảnh sán lá gan (Fasciola spp.) – ký sinh trùng dạng dẹt gây tổn thương gan và đường mật ở người

Nguyên nhân và con đường lây nhiễm sán lá gan

Sán lá gan nhỏ:

• Vật chủ chính: người và một số động vật như chó, mèo, rái cá. Vật chủ trung gian truyền bệnh: ốc nước ngọt (như ốc họ Bythinia, Melania) → cá nước ngọt.
• Con người nhiễm bệnh chủ yếu qua ăn cá nước ngọt có ấu trùng nang sán chưa được nấu chín kỹ hoặc ăn đồ sống/ăn gỏi cá. Sau khi ăn phải, ấu trùng vào dạ dày → tá tràng → theo đường mật lên gan và ký sinh tại đường mật.

Sán lá gan lớn:

• Vật chủ chính: động vật ăn cỏ như trâu, bò; người là vật chủ ngẫu nhiên. Vật chủ trung gian: ốc thuộc họ Lymnaea.
• Con người nhiễm do ăn rau mọc dưới nước (rau cần, rau ngổ, rau cải xoong, ngó sen…) hoặc uống nước lã có ấu trùng sán, hoặc ăn rau thủy sinh chưa nấu chín. Sau khi vào cơ thể, ấu trùng xuyên từ ruột đến ổ bụng → bao gan → nhu mô gan → đường mật.

Điểm chung: Trứng sán hoặc ấu trùng phát triển ở môi trường nước, trong ốc và/hoặc cá, rau thủy sinh — rồi qua thức ăn, nước uống khiến người bị nhiễm.

Vòng đời sán lá gan

Triệu chứng của bệnh sán lá gan

Triệu chứng đa dạng, tùy thuộc mức độ nhiễm, loại sán và thời gian ký sinh:

• Thời gian ủ bệnh: với sán lá gan nhỏ nếu nhiễm >100 con sán mới biểu hiện rõ; với sán lá gan lớn thời gian ủ bệnh lâu, khó xác định.
• Các triệu chứng điển hình:
  • Đau tức vùng gan, thường hạ sườn phải hoặc vùng thượng vị, đôi khi lan ra phía sau lưng.
  • Rối loạn tiêu hóa: khó tiêu, đầy bụng, chán ăn, buồn nôn.
  • Thiếu máu, da xanh hoặc vàng da nếu tổn thương gan mật lâu ngày.
  • Gan to, hoặc xơ gan, mật bị giãn hoặc ứ mật, có thể sờ thấy gan.
  • Sốt, rét run, mẩn ngứa — nhất là nhiễm sán lá gan lớn.
  • Trường hợp lạc chỗ: sán vào phổi, não, dưới da… có thể gây ho ra máu, đau ngực, tổn thương ngoài gan.

Nhiều trường hợp nhiễm nhưng không có triệu chứng rõ ràng — nên dễ bị bỏ qua và phát hiện muộn.

Gan nhiễm sán lá gan nặng – ký sinh trùng làm tổ trong đường mật, gây đau hạ sườn phải, vàng da và viêm gan mạn tính

Đối tượng có nguy cơ & yếu tố thuận lợi

• Người sống, làm việc tại vùng lưu hành sán lá gan, đặc biệt miền Trung, Tây Nguyên, vùng nông thôn có thói quen ăn cá sống/ăn gỏi cá, rau thủy sinh.
• Người có thói quen ăn rau sống mọc dưới nước, ăn đồ tái/chưa nấu chín, uống nước chưa đun sôi.
• Sống gần ao hồ, nguồn nước ngọt, có ốc nước ngọt làm trung gian truyền bệnh.
• Hệ miễn dịch yếu, có tổn thương gan hoặc mật nền, dễ bị tổn thương hơn bởi ký sinh trùng.

Ăn cá sống hoặc chưa nấu chín là nguyên nhân phổ biến gây nhiễm sán lá gan và sán lá phổi

Chẩn đoán bệnh sán lá gan tại Phòng khám Đa khoa Hòa Đức

Tại Phòng khám Đa khoa Hòa Đức – Quy Nhơn, bác sĩ chuyên khoa Gan mật – Ký sinh trùng thực hiện:

• Khai thác tiền sử: ăn cá sống/tái, rau thủy sinh sống/ăn sống, vùng lưu hành, triệu chứng gan mật.
• Xét nghiệm phân hoặc dịch tá tràng, dịch mật: tìm trứng sán lá gan là tiêu chuẩn xác định.
• Xét nghiệm huyết thanh (ELISA): tìm kháng thể kháng sán lá gan — hỗ trợ chẩn đoán, đặc biệt khi trứng sán không tìm thấy.
• Công thức máu: tăng bạch cầu ái toan, thiếu máu.
• Chẩn đoán hình ảnh: siêu âm gan mật, CT-scan, MRI, nội soi đường mật tùy trường hợp để đánh giá tổn thương gan – đường mật và xác định vị trí ký sinh.

Điều trị bệnh sán lá gan

• Điều trị bằng thuốc đặc hiệu:
  • Với sán lá gan nhỏ: thuốc như Praziquantel liều theo cân nặng, thường sử dụng trong 1–2 ngày.
  • Với sán lá gan lớn: thuốc như Triclabendazole liều 10 mg/kg uống liều duy nhất hoặc theo chỉ định bác sĩ.
• Điều trị biến chứng: nếu có xơ gan, áp xe gan, tắc mật – cần phối hợp điều trị gan mật chuyên sâu.
• Theo dõi sau điều trị: kiểm tra lại phân/ dịch tá tràng để xác nhận loại trừ sán, theo dõi chức năng gan mật, xử lý thiếu máu nếu có.
• Chống chỉ định và thận trọng: người có bệnh cấp tính, suy gan/thận nặng, phụ nữ mang thai 3 tháng đầu, dị ứng thuốc cần đánh giá kỹ trước khi dùng thuốc.

Phòng ngừa bệnh sán lá gan

Để phòng ngừa nhiễm sán lá gan, Hòa Đức khuyến nghị:

• Ăn chín, uống sôi: không ăn cá, ốc, tép sống hoặc tái, không ăn rau thủy sinh chưa nấu chín.
• Tránh ăn rau thủy sinh như rau cần, rau ngổ, cải xoong, ngó sen nếu chưa nấu kỹ vì ấu trùng sán lá gan lớn bám chắc vào các loại rau này.
• Rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh; đảm bảo vệ sinh cá nhân tốt.
• Sử dụng nguồn nước sạch, không uống nước lã hoặc nước nhiễm bẩn.
• Quản lý phân người và động vật: không thả phân trực tiếp ra ao, hồ; không dùng phân tươi làm phân bón rau thủy sinh.
• Tẩy sán định kỳ mỗi 6 tháng/lần cộng đồng vùng có nguy cơ.
• Giáo dục sức khỏe cộng đồng, khuyến cáo hạn chế ăn món sống, tái và tăng cường kiểm soát ốc trung gian, rau thủy sinh.

Khám và điều trị sán lá gan tại Phòng khám Đa khoa Hòa Đức – Quy Nhơn

Bạn nên đến Hòa Đức để khám nếu gặp các dấu hiệu sau:

• Đau hạ sườn phải, khó tiêu, đầy hơi, chán ăn kéo dài.
• Hoặc sốt, rét run, mẩn ngứa không rõ nguyên nhân, sụt cân.
• Gan to, vàng da, rối loạn tiêu hóa tái phát.
• Có tiền sử ăn cá sống hoặc rau thủy sinh, sống tại vùng có dịch sán lá gan.
  Tại phòng khám, bạn sẽ được khám bởi bác sĩ chuyên khoa ký sinh trùng – gan mật, thực hiện xét nghiệm và điều trị hiệu quả, đồng thời được tư vấn phòng ngừa tái nhiễm.

Phòng khám Hòa Đức là địa chỉ uy tín trong chẩn đoán và điều trị bệnh sán lá gan, với:

• Bác sĩ chuyên khoa Gan mật – Ký sinh trùng giàu kinh nghiệm.

• Trung tâm xét nghiệm đạt chuẩn, soi tìm trứng sán và đánh giá chức năng gan chính xác.

• Phác đồ điều trị cá thể hóa, hiệu quả, an toàn, giảm nguy cơ tái nhiễm.

• Tư vấn chế độ ăn, dinh dưỡng và vệ sinh cá nhân sau điều trị.

Lời khuyên từ Phòng khám Đa khoa Hòa Đức

Bệnh sán lá gan tuy thường âm thầm nhưng có thể để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc tuân thủ ăn uống an toàn, vệ sinh cá nhân tốt và khám sức khỏe định kỳ sẽ giúp bạn bảo vệ lá gan và đường mật khỏe mạnh. Hãy chủ động đến Phòng khám Đa khoa Hòa Đức khi có nghi ngờ hoặc thuộc nhóm có nguy cơ để được chăm sóc toàn diện và điều trị sớm.

Hình ảnh bác sĩ da liễu-ký sinh trùng tư vấn và điều trị bệnh ký sinh trùng tại Phòng khám Hòa Đức – Quy Nhơn

Liên hệ ngay hotline và thông tin bên dưới để được tư vấn và đặt lịch thăm khám, xét nghiệm và điều trị bệnh sán lá gan tại Phòng khám Đa khoa Hòa Đức, Quy Nhơn, Gia Lai.

Tham khảo Gói Xét nghiệm Ký sinh trùng để hiểu rõ cách điều trị hiệu quả và ngăn ngừa tái phát các bệnh ký sinh trùng thường gặp.

Giải đáp nhanh về bệnh sán lá gan

1. Bệnh sán lá gan lây qua đường nào?

Chủ yếu do ăn cá nước ngọt sống hoặc rau thủy sinh chưa nấu chín, uống nước nhiễm ấu trùng sán.

2. Sán lá gan có chữa khỏi hoàn toàn không?

Có. Dùng thuốc đặc hiệu như Praziquantel hoặc Triclabendazole theo chỉ định bác sĩ giúp loại bỏ sán hoàn toàn.

3. Sán lá gan có lây từ người sang người không?

Không. Bệnh không lây trực tiếp giữa người với người, chỉ qua trung gian thực phẩm và nước nhiễm sán.

4. Dấu hiệu nhận biết sán lá gan là gì?

Đau hạ sườn phải, vàng da, đầy hơi, rối loạn tiêu hóa hoặc gan to – cần siêu âm và xét nghiệm để xác định.

5. Khi nào nên đi khám sán lá gan?

Khi có đau gan, mệt mỏi, ngứa, vàng da hoặc từng ăn cá sống, rau thủy sinh – nên đến Phòng khám Hòa Đức Quy Nhơn để xét nghiệm sớm.

Biên tập: BS. Phạm Nhật Tân